Oszustwa naukowe i publikacyjne
Predatory publishing (write-only publishing, deceptive publishing) - model biznesowy wydawnictw „naukowych” (obecnie najczęściej publikujących w modelu otwartym), polegający na pobieraniu opłat za publikację od autorów bez sprawdzania artykułów pod względem jakości i legalności oraz bez zapewniania standardowego poziomu usług redakcyjnych i wydawniczych, które świadczą legalne czasopisma naukowe.
Drapieżne czasopisma i wydawnictwa (predatory journals and publishers) to podmioty, które charakteryzują się fałszywymi lub wprowadzającymi w błąd informacjami, odstępstwami od najlepszych praktyk redakcyjnych i wydawniczych, brakiem przejrzystości i/lub stosowaniem agresywnych i masowych praktyk akwizycyjnych.
Drapieżny wydawca:
- wyłudza teksty naukowe, żądając wysokich opłat za ich szybkie opublikowanie;
- faktyczne koszty publikacji często są znacznie wyższe od deklarowanych;
- twierdzi, że recenzuje i edytuje publikacje, ale w rzeczywistości tego nie robi;
- nie poddaje artykułów procedurom recenzyjnym lub proces recenzowania jest niewłaściwy;
- nie sprawdza, czy publikacja nie jest plagiatem;
- agresywnie pozyskuje publikacje i przedstawicieli do rad redakcyjnych;
- zawyża wartości wskaźników oceny czasopism i/lub zamieszcza wyymyślone wskaźniki jakości.
Vanity press:
- wydawca nie obiecuje recenzji i nie przeprowadza kontroli jakości;
- nie zajmuje się redakcją, a autorzy są zdani na samodzielne formatowanie i sprawdzanie pisowni;
- autorzy płacą za publikację swoich prac pieniądzmi albo prawami autorskimi do publikacji;
- prace są publikowane w punktach sprzedaży self-publishing;
- wydawca zwykle obiecuje autorom udział w zyskach, ale fizyczne kopie książek mają bardzo wysokie ceny i na ogół nie są drukowane.
Vanity press zazwyczaj celuje w młodych naukowców bez doświadczenia, którzy dopiero co ukończyli studia i napisali pracę dyplomową. Wydawca często oferuje publikację ich pracy w formie książkowej za darmo.
Jeśli jednak autor chce później opublikować swoje badania w formie pracy naukowej, z reguły nie może tego zrobić ze względu na umowę prawną z vanity press.
Drapieżni wydawcy i "vanity press" zazwyczaj działają legalnie, ale nieetycznie i często nieuczciwie.
Hijacked journals / websites (czasopisma /strony www o skradzionej tożsamości) duplikaty lub fałszywe strony internetowe prawdziwych czasopism, wykorzystujące tytuł, numer ISSN i inne informacje o renomowanym czasopiśmie, zwykle tworzone w celu wyłudzenia pieniędzy. Ich wydawcy działają nieuczciwie i nielegalnie.
Oszuści
- podszywają się pod czasopisma naukowe, wyłudzają teksty i pieniądze;
- podrabiają oficjalne strony wydawców i rzetelnych czasopism naukowych, wykorzystują ich tytuły, stopki wydawnicze, identyfikatory DOI, ISSN, skład redakcji;
- wykazują w składzie redakcji nazwiska wybitnych naukowców z danej dziedziny, którzy często nawet o tym nie wiedzą;
- podają nieprawdziwe dane dotyczące czasopisma;
- przywołują wskaźnik określany jako „IF”, ale nie mający nic wspólnego z cytowaniami z bazy Web of Science - czasem zaznaczją że IF jest oparty o wewnętrzne wyliczenia i „niezależne” rankingi przeprowadzone przez wydawnictwo;
- podają różne wariacje nazwy wskaźnika, takie jak: International IF, Influence IF czy mało czytelne dopiski/zastrzeżenia o podstawie obliczenia wskaźnika IF dla danego tytułu;
- podają jako aktualne wartości wskażników lat ubiegłych, wtedy gdy czasopismo posiadało znacznie wyższy wskaźnik.
Podobne przekłamania dotyczą indeksowania czasopisma w bazach danych. Np. w bazach można znaleźć tylko starsze numery danego tytułu, tymczasem aktualne numery nie spełniają wymogów (technicznych lub merytorycznych) indeksowania w bazie,
przez co prace w nich opublikowane nie są widoczne i możliwe do odnalezienia.
Fałszywe strony www wyglądają bardzo przekonująco – pod względem wizualnym naśladują strony kopiowanych wydawnictw.
Czasopisma, którym skradziono tożsamość często same umieszczają na swoich stronach ostrzeżenia przed oszustami lub wyraźnie się od nich odcinają; niestety, oszuści postępują podobnie.
Wiarygodne czasopisma – źródła informacji – przykłady:
-
Journal Citation Reports – podstawowe źródlo informacji o czasopismach i ich wydawcach, dostęp z bazy Web of Science (WoS) / zakładka Products;
-
Current Research Information System in Norway CRIStin – krajowy system informacji naukowej w Norwegii (Royal Ministry of Education and Research) – dokumentuje wszystkie publikacje naukowe norweskich naukowców i uzupełnia bazę danych BIBSYS, która koncentruje się na przechowywaniu i wyszukiwaniu danych dotyczących badań, nauczania i uczenia się. CRIStin jest pierwszą tego typu bazą danych na świecie. W skład systemu CRIStin wchodzi Norweski Indeks Naukowy, kompleksowa rządowa bibliograficzna baza danych, której celem jest objęcie i ocena wszystkich poważnych kanałów publikacji akademickich na świecie, w tym czasopism akademickich i wydawnictw;
-
Serwis Think Check Submit (nowe okno);
-
Eaton Sarah E. Predatory journals and conferences : a resource guide (nowe okno).
W razie wątpliwości skontaktuj się z OIN BPK.